वोक्हार्ट हॉस्पिटल्स, मिरा रोड येथे १४ वर्षीय मुलाचे प्राण वाचवण्यात यश – दुर्मिळ स्ट्रोकच्या गुंतागुंतीतून सुटका

दैनिक चालु वार्ता पालघर प्रतिनीधी – रवी राठोड 

पालघर, महाराष्ट्र:- मिरा रोड येथील वोक्हार्ट हॉस्पिटल्सला मनोरमधील एका १४ वर्षीय मुलाचा प्राण वाचवण्यात यश आले, जो विषारी सापाच्या दंशानंतर अत्यवस्थ स्थितीत रुग्णालयात दाखल करण्यात आला होता. संध्याकाळच्या वेळी साप चावल्यावर, मुलगा जागीच कोसळला आणि पडतानाच चेहऱ्यावर गंभीर इजा आणि दातांचे नुकसान झाले. स्थानिक प्राथमिक आरोग्य केंद्रात (PHC) प्राथमिक उपचारांमध्ये त्याला सुमारे १० व्हायल अँटीव्हेनम देण्यात आले. त्यानंतर त्याची प्रकृती अधिक बिघडल्याने त्याला वोक्हार्ट हॉस्पिटल्स, मिरा रोड येथे तातडीने हलवण्यात आले.वोक्हार्ट हॉस्पिटल्स मध्ये दाखल होताना तो कोमामध्ये होता, प्रतिसाद देत नव्हता आणि त्याच्या शरीरातून मोठ्या प्रमाणात रक्तस्त्राव होत होता – जो प्रकार सामान्यतः व्हायपर जातीच्या सापांच्या विषामुळे होतो. त्याच्या चेहऱ्याच्या हाडांना अनेक ठिकाणी फ्रॅक्चर झाले होते, ज्यामध्ये नाकाच्या मध्यभागी असलेल्या सेप्टमचे फ्रॅक्चर देखील होते.

वोक्हार्ट हॉस्पिटल्स, मिरा रोडचे पीडियाट्रिक क्रिटिकल केअर मेडिसिन सल्लागार डॉ. अंकित गुप्ता, यांनी सांगितले, “आमच्या क्रिटिकल केअर टीमने तातडीने अतिरिक्त अँटीव्हेनम दिले, जीवनरक्षक प्रणाली सुरू केली आणि मुलाला व्हेंटिलेटरवर ठेवले. परिस्थिती स्थिर होत असताना, त्याच्या डाव्या हात-पायात कमजोरी आढळून आली. मेंदूचे एमआरआय तपासणीत दुर्मिळ पण ज्ञात अशी स्ट्रोकची गुंतागुंत आढळली. आम्ही रक्त पातळ करणारी औषधे सुरू केली आणि तत्काळ फिजिओथेरपी सुरू केली.” रुग्णाची प्रकृती पुढील काही दिवसांत सुधारली. सुमारे १५-१६ दिवस रुग्णालयात देखरेखीखाली ठेवून त्याला स्थिर स्थितीत डिस्चार्ज देण्यात आला.

डॉ. अंकित गुप्ता पुढे म्हणाले, “आज हा तरुण रुग्ण उत्तम प्रकृतीत असून पुनर्वसन आणि फिजिओथेरपीद्वारे पूर्णपणे बरा होण्याच्या मार्गावर आहे. या प्रकरणामुळे हे अधोरेखित होते की वेळेत मिळालेले विशेष वैद्यकीय उपचार अशा गुंतागुंतीच्या साप चाव्याच्या प्रकरणांमध्ये प्राणवाचक ठरू शकतात.”

साप चाव्याची नोंद आणि जनजागृती

वोक्हार्ट हॉस्पिटल्सच्या क्रिटिकल केअरचे प्रमुख सल्लागार डॉ. अखलेश तांडेकर यांनी सर्पदंशाबाबत जनजागृती आणि रुग्णांची नोंद ठेवण्याचे महत्त्व स्पष्ट केले.आहे.याबाबात ते म्हणाले , “सर्पदंशाचे रुग्ण व मृत्यू आता भारतात नोंदणीकृत आजार (Notifiable Disease) म्हणून घोषित करण्यात आले आहेत. सरकारी तसेच खासगी आरोग्य संस्थांसाठी अशा सर्व संशयित व पुष्टी झालेल्या प्रकरणांची नोंद करणे अनिवार्य आहे.”

सर्पदंशाव उपचाराबाबत बोलताना डॉ. अखलेश तांडेकर सांगतात , “जगभरात दर १० सेकंदाला एका व्यक्तीला साप चावल्याची घटना घडते. WHO नुसार दरवर्षी अंदाजे ८१,००० ते १,३८,००० मृत्यू सर्पदंशामुळे होतात आणि सुमारे ४ लाख लोकांना कायमस्वरूपी अपंगत्व येते. भारतात जवळपास ९०% विषारी साप चावण्याच्या घटना ‘बिग फोर’ सापांमुळे घडतात – म्हणजेच कॉमन क्राईट, इंडियन कोब्रा, रसेल्स व्हायपर आणि सॉ-स्केल्ड व्हायपर. हे सर्वात विषारी साप आहेत.परंतु यासोबतच सामुदायिक शिक्षण म्हणजेच नागरिकांमध्ये जागरूकता आणि वेळेत अँटीव्हेनम उपलब्ध करून देणे या प्रभावी उपाययोजनांमुळे भारतात सर्पदंशामुळे होणारे मृत्यू लक्षणीयरीत्या कमी करता येऊ शकतात. वोक्हार्ट हॉस्पिटल्स, मिरा रोड नेहमीच उच्च-स्तरीय, तातडीची वैद्यकीय सेवा देण्यास सज्ज असून अशा जटिल आणि वेळेवर उपचार आवश्यक असलेल्या प्रकरणांमध्ये तत्परतेने काम करत आहे.

साप चावल्यावर तात्काळ घ्यावयाची काळजी

तात्काळ कृती

शांत राहा – घाबरल्याने हृदयाचे ठोके वाढतात आणि विष शरीरात अधिक वेगाने पसरू शकते.

अंगावरचे घट्ट कपडे, कमरेचा पट्टा, अंगठी, घड्याळ इत्यादी काढून टाका.

शरीराची हालचाल टाळा व योग्य स्थितीत राहा

चावलेला अवयव स्थिर ठेवा – हातात पट्टी किंवा स्लिंग वापरून हालचाल रोखा.

चावलेला भाग हृदयाच्या पातळीखाली ठेवा – यामुळे विषाचा प्रसार मंदावतो.

जखमेची देखभाल

जखम स्वच्छ करा – सौम्य पद्धतीने साबण व पाण्याने स्वच्छ करा.

स्वच्छ पट्टी लावा – निर्जंतुक पट्टी किंवा बॅन्डेज वापरा.

काय करू नये

विष शोषण्याचा प्रयत्न करू नका – ही पद्धत अकार्यक्षम आणि हानिकारक असू शकते.

टोर्निकेट लावू नका – रक्तप्रवाह रोखल्यामुळे परिस्थिती अधिक बिकट होऊ शकते.

बर्फ किंवा गरम पिशवीने शेक देऊ नका – यामुळे इजा वाढू शकते.

वैद्यकीय मदत घ्या

तातडीने मदतीसाठी कॉल करा – शक्य असल्यास ॲम्ब्युलन्स बोलावून रुग्णालयात पोहचा.

रुग्णालयात त्वरीत जा – जरी चावलेली जखम लहान वाटत असली तरी वैद्यकीय मदत घेणे आवश्यक आहे.

अतिरिक्त सूचना

सापाचा रंग, आकार लक्षात ठेवा – शक्य असल्यास फोटो काढा किंवा सापाचे वर्णन लक्षात ठेवा.

उपचार टाळू नका – वेळेवर उपचार केल्याने गुंतागुंत टाळता येते आणि जीव वाचवता येतो.